TEXTOS DE CICERÓN (DE AMICITIA)

1.      Cicerón presenta su relación con Quinto Mucio Escévola, uno de los interlocutores de Lelio en el diálogo. 

 

Q. Mucius augur multa narrare de C. Lelio, socero suo, memoriter et iucunde solebat, nec dubitare illum in omni sermone appellare sapientem. Ego autem a patre ita eram deductus ad Scaevolam, sumpta virili toga, ut, quoad possem et liceret, a senis latere nunquam discederem. Itaque multa ab eo prudenter disputata, multa etiam breviter et commode dicta memoriae mandabam, fierique studebam eius prudentia doctior. Quo mortuo, me ad pontificem Scaevolam contuli, quem unum nostrae civitatis et ingenio et iustitia praestantissimum audeo dicere. Sed de hoc alias: nunc redeo ad augurem.

Cicerón, De amicitia I, 1.

 

2.      Presentación de los personajes y de las circunstancias del diálogo. 

 

Itaque tum Scaevola, cum in eam ipsam mentionem incidisset, exposuit nobis sermonem Laelii de amicitia, habitum ab illo secum et cum altero genero, C. Fannio, Marci filio, paucis diebus post mortem Africani. Eius disputationis sententias memoriae mandavi, quas hoc libro exposui arbitratu meo; quasi enim ipsos induxi loquentes, ne «inquam» et «inquit» saepius interponeretur, atque ut tanquam a praesentibus coram haberi sermo videretur.

Cicerón, De amicitia I, 3.

3.      Quién y por qué es el personaje central del diálogo. 

 

Sed, ut tum ad senem senex de senectute, sic hoc libro ad amicum amicissimus de amicitia scripsi. Tum est Cato locutus, quo erat nemo fere senior temporibus illis, nemo prudentior; nunc Laelius, et sapiens (sic enim est habitus), et amicitiae gloria excellens, de amicitia loquitur.

Tu velim animum a me parumper avertas, Laelium loqui ipsum putes. C. Fannius et Q. Mucius ad socerum veniunt post mortem Africani; ab his sermo oritur; respondet Laelius, cuius tota disputatio est de amicitia; quam legens tu te ipsum cognosces.

Cicerón, De amicitia I, 5.


 4.      El recuerdo de la amistad es fuente de placer. 

Sed tamen recordatione nostrae amicitiae sic fruor, ut beate vixisse videar quia cum Scipione vixerim: quocum mihi coniuncta cura de republica et de privata fuit; quocum et domus et militia communis, et, id in quo est omnis vis amicitiae, voluntatum, studiorum sententiarum summa consensio. Itaque non tam ista me sapientiae, quam modo Fannius commemoravit, fama delectat, falsa praesertim, quam quod amicitiae nostrae memoriam spero sempiternam fore.

Cicerón, De amicitia IV, 15.

 

5.      La amistad es el don más precioso para los hombres.  

 

Est autem amicitia nihil aliud, nisi omnium divinarum humanarumque rerum cum benevolentia et caritate summa consensio; qua quidem haud scio an, excepta sapientia, quidquam melius homini sit a diis immortalibus datum. Divitias alii praeponunt, bonam alii valetudinem, alii potentiam, alii honores, multi etiam voluptates. Beluarum hoc quidem extremum est; illa autem superiora caduca et incerta, posita non tam in consiliis nostris, quam in fortunae temeritate. Qui autem in virtute summum bonum ponunt, praeclare illi quidem; sed haec ipsa virtus amicitiam et gignit et continet; nec sine virtute amicitia esse ullo pacto potest.

Cicerón, De amicitia VI, 20.

 

6. La amistad nunca es molesta ni importuna, siempre aprovecha. 

 

Tales igitur inter viros amicitia tantas opportunitates habet, quantas vix queo dicere (...). Amicitia res plurimas continet. Quoquo te verteris, praesto est; nullo loco excluditur; numquam intempestiva, numquam molesta est: itaque, non aqua, non igni, ut aiunt, pluribus locis utimur quam amicitia. Neque ego nunc de vulgari aut de mediocri, quae tamen ipsa et delectat et prodest, sed de vera et perfecta loquor, qualis eorum qui pauci nominantur fuit. Nam et secundas res splendidiores facit amicitia, et adversas, partiens communicansque, leviores. 

Cicerón, De amicitia VI, 21-22.

7.      La mayor ventaja de la amistad es la esperanza que proporciona. 

 

Cumque plurimas et maximas commoditates amicitia contineat, tum illa nimirum praestat omnibus, quod bonam spem praelucet in posterum nec debilitari animos aut cadere patitur. Verum enim amicum qui intuetur, tanquam exemplar aliquod intuetur sui. Quocirca et absentes adsunt, et egentes abundant, et imbecilli valent, et, quod difficilius dictu est, mortui vivunt: tantus eos honos, memoria, desiderium prosequitur amicorum.

Cicerón, De amicitia VII, 23.

 

8. El amor, y no el interés, condición indispensable para la amistad.

 

Amor enim, ex quo amicitia nominata, princeps est ad benevolentiam coniungendam. Nam utilitates quidem etiam ab iis percipiuntur qui simulatione amicitiae coluntur et observantur temporis causa; in amicitia autem nihil fictum, nihil simulatum, et, quidquid est, id et verum et voluntarium. Nihil est enim amabilius virtute; nihil quod magis alliciat ad diligendum: quippe cum, propter virtutem et probitatem, etiam eos quos nunquam vidimus quodam modo diligamus. Quis est enim qui C. Fabricii, M’. Curii non cum caritate aliqua et benevolentia memoriam usurpet, quos nunquam viderit? Quis autem est qui Tarquinium Superbum, qui Sp. Cassium, Sp. Maelium non oderit?

Cicerón, De amicitia VIII, 26-28.

9. Una ley para la amistad: no pedir ni acceder a cosas ilícitas. 

 

Haec igitur lex in amicitia sanciatur, ut neque rogemus res turpes, nec faciamus rogati. Turpis enim excusatio est et minime accipienda, cum in ceteris peccatis, tum si quis contra rem publicam se amici causa fecisse fateatur. Etenim, eo loco, Fanni et Scaevola, locati sumus, ut nos longe prospicere oporteat futuros casus rei publicae. 

Cicerón, De amicitia XII, 40.

10.  ¿Se deben sustituir las amistades viejas por las nuevas? 

 

Exsistit autem hoc loco quaedam quaestio subdifficilis: num quando amici novi, digni amicitia, veteribus sint anteponendi, ut equis vetulis teneros anteponere solemus. Indigna homine dubitatio! Non enim amicitiarum debent esse, sicut aliarum rerum, satietates: veterrima quaeque, ut ea vina quae vetustatem ferunt, esset debet suavissima; verumque illud est quod dicitur: multos modios salis simul edendos esse ut amicitiae munus expletum sit. Novitates autem, si spem afferunt ut tanquam in herbis non fallacibus fructus appareat, non sunt illae quidem repudiandae; vetustas tamen loco suo conservanda: maxima enim vis vetustatis et consuetudinis. 

Cicerón, De amicitia XIX, 67-68.

11.    El poder igualatorio de la amistad. 

 

Sed maximum est in amicitia superiorem parem esse inferiori. Saepe enim excellentiae quaedam sunt, qualis erat Scipionis in nostro, ut ita dicam, grege. Nunquam se ille Philo, nunquam Rupilio, nunquam Mummio anteposuit, nunquam inferioris ordinis amicis; Q. vero Maximum fratrem, egregium virum omnino, sibi nequaquam parem, quod is anteibat aetate, tanquam superiorem colebat, suosque omnes per se esse ampliores volebat. Quod faciendum imitandumque est omnibus, ut, si quam praestantiam virtutis, ingenii, fortunae consecuti sunt, impertiant ea suis communicentque cum proximis, ut, si parentibus nati sint humilibus, si propinquos habeant imbecilliores vel animi vel fortuna, eorum augeant opes eisque honori sint et dignitati. 

Cicerón, De amicitia XIX, 69-70.

 

12.  Igualdad en la amistad, sin reproches ni chantajes. 

 

Ut igitur ii qui sunt in amicitiae coniunctionisque necessitudine superiores exaequare se cum inferioribus debent, sic inferiores non dolere se a suis aut ingenio aut fortuna aut dignitate superari. Quorum plerique aut queruntur semper aliquid, aut etiam exprobant, eoque magis, si habere se putant quod officiose et amice et cum labore aliquo suo factum queant dicere. Odiosum sane genus hominum officia exprobantium; quae meminisse debet is in quem collata sunt, non commemorare qui contulit.

Cicerón, De amicitia XX, 71.